Żarówka – magiczne urządzenie
Thomas Edison chyba w najśmielszych marzeniach nie przewidział, że jego wynalazek tak opanuje świat oraz że jedna żarówka będzie mogła świecić dłużej, niż 8 minut jak to było za jego czasów, 150 lat temu. Obecnie na rynku mamy setki żarówek do wyboru, najlepsze z nich mogą świecić nawet kilka tysięcy godzin. Mają różne tony i barwy światła, z łatwością możemy wybrać takie, które najlepiej będą pasowały do przestrzeni, która chcemy rozświetlić. Piękne oświetlenie naszego domu to bardzo ważny element aranżacji wnętrz.
Krótka historia żarówki
Światło żarówki jest światłem zbliżonym do słonecznego, dlatego jest bardzo przyjemne dla oka. Charakteryzuje się dobrym wskaźnikiem oddawania barw dla oglądanych w tym świetle przedmiotów, ponieważ cały czas świeci jednostajnie.
Mówiąc najprościej żarówka to elektryczne źródło światła, w którym ciałem świecącym jest silnie rozgrzane przepływem prądu włókno (drucik), które jest umieszczone w szklanej bańce wypełnionej mieszanką gazów szlachetnych lub próżnią. Początkowo jako włókno stosowano głównie grafit lub platynę, obecnie najczęściej stosowany jest wolfram. Jak to bywa w życiu, sukces ma zwykle wielu ojców. Mimo że powszechnie za wynalazcę uważa się Thomasa Edisona, żarówkę jednak wynaleźli Brytyjczycy w połowie XIX wieku. Pierwszy patent na żarówkę uzyskał anglik Joseph Wilsonowi Swan.
W rzeczywistości Edison skopiował i ulepszył żarówkę Swana i rok później (w 1879) opatentował go w Stanach, nie wspominając jednak o wkładzie Swana w ten wynalazek. Wypromował swoją wersję żarówki w USA. Na szczęście obaj panowie ostatecznie doszli do porozumienia i podzielili się terytorialnie obszarem dystrybucji żarówek. Swan rozprowadzał swoje żarówki w Wielkiej Brytanii, natomiast Edison sprzedawał je w USA. A w roku 1883 połączyli swoje siły i stworzyli firmę Edison & Swan United Electric Light Company.
Jakie są rodzaje żarówek i jak możemy je wykorzystać w lampach w naszym domu?
Wynalezienie urządzenia, które może rozświetlać pomieszczenia przy użyciu prądu, całkowicie zmieniło życie ludzkości. Dzisiaj nie wyobrażamy sobie życia bez żarówki. Poza funkcją oświetlania pomieszczeń może być również piękną dekoracją.
Żarówka Żarowa
Najbardziej znana żarówka żarowa składa się z bańki typu A (kształt gruszki) często oznaczana skrótem GLS (od ang. General Lighting Service) i trzonka E 27 oznaczanego skrótem ES (od ang. Edison screw). Takich żarówek używamy we wszelkiego rodzaju lampach i lampkach. Ich zaletą jest to, że wiernie oddają kolory oświetlonych rzeczy. Mają niezmienną temperaturę barwową (około 2700 K). Jednak ich wadą jest ich niska trwałość oraz mała sprawność (mogą świecić około 1000 godzin). Cena: ok. 3-5 zł
Świetlówka
Świetlówki oraz tzw. świetlówki kompaktowe nazywane również energooszczędnymi, ponieważ pozwalają na zmniejszenie użycia prądu nawet o 65 do 80% w porównaniu do tradycyjnych żarówek. Mogą przybierać różne kształty – spotykamy takie, które wyglądem przypominają żarówkę, ale mogą też mieć kształt spirali, litery U albo bardziej być bardziej dekoracyjne i wyglądać na przykład jak płomień świecy, kula lub świecąca tuba. Występują w różnych barwach i kolorach. Możemy ich używać zamiast zwykłych żarówek, najlepiej w miejscach, w których świecą przez dłuższy czas (przynajmniej godzinę), wtedy ich żywotność się zwiększa. Przy odpowiednim użytkowaniu może działać nawet przez 10 lat. Ich skuteczność świetlna to nawet do 105 lumenów/wat. Nadają się bardziej do nadawania klimatu w małych pomieszczeniach niż do odwzorowania rzeczywistości lub do oświetlania dużych przestrzeni gdzie oszczędność prądu jest bardzo ważna. Cena: 40-100 zł
Żarówka Halogenowa
Obecnie dużo popularniejsze są żarówki halogenowe, w których wewnątrz bańki oprócz gazu obojętnego wprowadzony zostaje halogen. Ich skuteczność świetlna (18 lumenów/wat.) jest dosyć niska, natomiast pozwalają oszczędzić nawet 30% energii elektrycznej. Również wiernie oddają kolory przedmiotów, które oświetlają, mają jednolite i niemigające światło przypominające naturalne oświetlenie. Mają niewielkie rozmiary o różnorodnych trzonkach, które możemy dopasować do naszych lamp. Większość z nich zawiera filtry UV, dlatego są bezpieczne dla oczu. Świetnie sprawdzają się do oświetlania zdjęć i obrazów, gdy są zastosowane w światłach punktowych. Mogą przybierać różne dekoracyjne kształty, dzięki czemu mogą znaleźć zastosowanie w lampkach w salonie, w żyrandolach i kinkietach. Cena: od 4,00 zł.
Paski Ledowe
Możemy również kupić paski ledowe, wykorzystywane najczęściej przy oświetleniach sufitowych lub w różnych wnękach. Często stosowane są w kuchniach lub łazienkach, gdzie często włączamy i wyłączamy światło, gdyż cykl włączeń nie wpływa na ich trwałość. Cena: ok. 3-4 zł za metr
Lampy Diodowe
Lampy diodowe Led charakteryzują się wysoką sprawnością świetlną (nawet 300 lumenów/W), energooszczędnością (do 90% mniejsze zużycie prądu niż w przypadku zwykłych żarówek), bardzo dobrym oddawaniem barw oraz trwałością nawet do 25 lat. Ich żywotność nie jest uzależniona od liczby cyklów włączeń i wyłączeń, więc możemy je stosować praktycznie wszędzie. Cena: 30 – 80 zł
Jeśli zatem chcemy, aby nasz dom był pięknie oświetlony i jednoczenie nie generował dużych kosztów związanych z zużyciem prądu, powinniśmy wybrać najodpowiedniejsze dla nas rozwiązanie z powyższych propozycji.
Co powinniśmy wiedzieć o żarówkach – ale nigdy o to nie pytamy?
Żarówki o neutralnej barwie (3500 do 5000 K) dobrze nadają się do ogólnego oświetlenia pomieszczeń. Natomiast, żeby oświetlić blat kuchenny, lepiej wybrać halogeny. Ich jasne światło sprawi, że potrawy będą wyglądały bardziej apetycznie i będą miały bardziej soczyste barwy. Nie poleca się stosowania halogeny do oświetlania lustra łazienkowego, ponieważ gra cieni, jaka powstanie może zniekształcać nasz odbicie.
Sprawdzajmy wskaźnik oddawania barw CRI (RA) na żarówkach, dzięki temu będziemy wiedzieli, na ile wiernie dane światło oddaje kolor. Słońce ma współczynnik CRI 100. Im wskaźnik jest bliższy setki, tym żarówka będzie świeciła bardziej naturalnym światłem. Współczynnik Ra w żarówkach tradycyjnych waha się od 90 do 100. W warunkach domowych najlepiej wybierać żarówki, które mają oddawanie barw na poziomie 80-90 CRI. Kolory w tym świetle będą mocno zbliżone do takich oświetlanych przez naturalne światło pochodzące ze słońca. Jeśli wybierzemy żarówki ze współczynnikiem poniżej 80 CRI, kolory wokół nas nie będą naturalne, przez co oczy będą się szybciej męczyć.
Światło ciepłe to takie, które ma temperaturę barwową poniżej 3300 K, a zimne powyżej 5000 K. W miejscach, gdzie będziemy pracować lepiej wybrać światło białe. Chłodniejsza barwa oświetlenia, sprzyja koncentracji i bardziej pobudza do działania. Natomiast tam, gdzie zamierzamy odpoczywać, relaksować się najlepiej sprawdzi się ciepłe światło, które stwarza przyjemny i uspokajający nastrój. W lampach i lampkach do czytania najlepiej wybrać światło o temperaturze barwowej do 3500 K.
